Văn Hóa Ngườm (Kỹ Nghệ Ngườm): Khám Phá Đột Phá Về Tiền Sử Việt Nam

09/05/2025 Văn Hóa Dân Tộc Chưa có bình luận nào

Tổng Quan Về Văn Hóa Ngườm

Khái Niệm Và Địa Điểm Phát Hiện Chính

Văn hóa Ngườm, thường được biết đến gắn liền với tên gọi rộng hơn là Văn hóa Thần Sa, được các nhà khảo cổ học Việt Nam phát hiện và nghiên cứu sâu rộng vào thập niên 1970-1980. Trung tâm của nền văn hóa này là di chỉ Mái đá Ngườm, một trong những địa điểm khảo cổ học quan trọng bậc nhất của Việt Nam, tọa lạc tại xã Thần Sa. Đây là một nền văn hóa thuộc thời kỳ hậu kỳ đá cũ, với những bằng chứng khảo cổ cho thấy sự hiện diện của con người nguyên thủy từ cách đây khoảng 41.000 năm.

Mái đá Ngườm là một cấu trúc tự nhiên ấn tượng, một mái đá khổng lồ với chiều cao khoảng 30m và chiều rộng lên đến 60m, nằm trên sườn của dãy núi Ngườm, thuộc bản Kim Sơn, xã Thần Sa. Tính đến nay, địa điểm này đã trải qua 5 lần khai quật quy mô vào các năm 1981, 1982, 1985-1986, 2017 và gần đây nhất là vào đầu năm 2024. Sự đầu tư nghiên cứu liên tục này cho thấy Mái đá Ngườm không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với việc tìm hiểu tiền sử Việt Nam mà còn có tầm quan trọng đáng kể trong bối cảnh khu vực và thế giới.

Đặc Trưng Nổi Bật: Kỹ Nghệ Ngườm

Điểm đặc trưng và nổi bật nhất của Văn hóa Ngườm chính là “Kỹ nghệ Ngườm” – một phương pháp chế tác công cụ đá độc đáo và mang tính hệ thống. Kỹ thuật này chủ yếu dựa trên việc tước các mảnh đá từ những viên cuội sông, suối để tạo ra các công cụ đa dạng, phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt và lao động hàng ngày của người tiền sử. Giáo sư Hà Văn Tấn, một trong những cây đại thụ của ngành khảo cổ học Việt Nam, là người đã lấy địa danh Ngườm để đặt tên cho loại hình kỹ nghệ chế tác đá đặc sắc này.

Bối Cảnh Lịch Sử Phát Hiện Và Vai Trò Của Các Nhà Nghiên Cứu

Quá Trình Khám Phá Và Các Đợt Khai Quật Khảo Cổ

Những Bước Chân Đầu Tiên

Lịch sử nghiên cứu Văn hóa Ngườm khởi nguồn từ những thập niên 1970-1980, khi các nhà khảo cổ học liên tục phát hiện các hiện vật là công cụ đá tại khu vực phía nam của khối núi Bắc Sơn. Vào tháng 3 năm 1980, sau khi được phát hiện, Mái đá Ngườm đã được tiến hành đào thăm dò với một diện tích nhỏ (1m²). Kết quả thám sát ban đầu đã hé lộ một địa tầng hố thăm dò gồm 4 lớp, chứa đựng nhiều hiện vật khảo cổ quý giá, báo hiệu một khám phá quan trọng.

Các Cuộc Khai Quật Lớn

Cuộc khai quật chính thức đầu tiên tại Mái đá Ngườm diễn ra vào tháng 3 năm 1981, với tổng diện tích khai quật là 28m², trong đó quy mô của hố khai quật chính khoảng 12m². Tầng văn hóa tại đây có độ dày trung bình khoảng 1,2m và được phân chia thành 5 lớp distinct. Kết quả của cuộc khai quật này đã khẳng định Mái đá Ngườm không chỉ là nơi cư trú mà còn là một “di chỉ xưởng” – nơi người tiền sử tập trung chế tác công cụ đá.

Những đợt khai quật tiếp theo vào các năm 1982, 1985-1986, 2017 và đặc biệt là cuộc khai quật đầu năm 2024 đã tiếp tục cung cấp thêm nhiều bằng chứng khoa học quan trọng, làm phong phú thêm hiểu biết về Văn hóa Ngườm. Mặc dù các đợt khai quật diễn ra không liên tục theo thời gian, nhưng những kết quả thu được đều là những cứ liệu vô giá, giúp các nhà nghiên cứu xác định Mái đá Ngườm là một khu di tích có tầm quan trọng đặc biệt đối với lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam.

Đóng Góp Của Các Nhà Khảo Cổ Học Tiêu Biểu

Trong suốt quá trình nghiên cứu và làm sáng tỏ Văn hóa Ngườm, nhiều nhà khảo cổ học Việt Nam đã có những đóng góp to lớn và không thể phủ nhận. Nổi bật nhất trong số đó phải kể đến Giáo sư Hà Văn Tấn – người đã có công lớn trong việc nhận diện, phân tích và đặt tên cho “Kỹ nghệ Ngườm”, một kỹ nghệ chế tác công cụ đá đặc trưng, làm nên bản sắc của nền văn hóa này.

Bên cạnh Giáo sư Hà Văn Tấn, các nhà khảo cổ học uy tín khác như Hoàng Xuân Chinh, Trình Năng Chung, Hà Hữu Nga cũng đã có những công trình nghiên cứu sâu sắc về đặc điểm, niên đại và mối quan hệ qua lại giữa Kỹ nghệ Ngườm với các nền văn hóa tiền sử khác trên lãnh thổ Việt Nam. Gần đây nhất, Tiến sĩ Phạm Thanh Sơn, một nghiên cứu viên của Viện Khảo cổ học, đã chủ trì cuộc khai quật Mái đá Ngườm vào đầu năm 2024, tiếp tục mang lại những phát hiện mới mẻ và có giá trị về nền văn hóa cổ xưa này.

Công tác khai quật tại Mái đá Ngườm luôn được tiến hành một cách nghiêm túc, khoa học và thận trọng, tuân thủ chặt chẽ các quy trình luật định trong hoạt động khảo cổ. Điều này đã đảm bảo tính khách quan, khoa học và giá trị bền vững của các phát hiện khảo cổ tại đây.

Những Khám Phá Quan Trọng Và Đặc Trưng Văn Hóa Ngườm

Địa Tầng Văn Hóa Và Việc Xác Định Niên Đại

Cấu Trúc Địa Tầng Phong Phú Tại Mái Đá Ngườm

Hố khai quật tại di chỉ Mái đá Ngườm cho thấy một cấu trúc địa tầng vô cùng phong phú và rõ rệt, với 4 địa tầng văn hóa khảo cổ chính. Theo các nhà khảo cổ học, địa tầng văn hóa của di chỉ này có độ dày khoảng 1,45m và được chia thành 3 tầng văn hóa phát triển kế tiếp nhau từ sớm đến muộn:

Tầng văn hóa I (lớp dưới cùng): Chứa đựng các công cụ đá đặc trưng của Kỹ nghệ Ngườm, thuộc giai đoạn hậu kỳ đá cũ.
Tầng văn hóa II (lớp giữa): Mang đặc điểm của một dạng địa phương thuộc nhóm Nậm Tun – Bản Phố.
Tầng văn hóa III (lớp trên cùng): Thể hiện một dạng địa phương của Văn hóa Hòa Bình, với sự hiện diện của những công cụ điển hình của phức hợp văn hóa Hòa Bình – Bắc Sơn.

Đáng chú ý, trong một số phân tích, tầng văn hóa thứ 4 (tương ứng với giai đoạn sớm nhất) chứa hàng vạn công cụ đá mang phong cách Phiêng Tung và Ngườm. Cấu trúc địa tầng phức tạp này cho thấy một sự phát triển văn hóa liên tục, không bị gián đoạn bởi các tầng vô sinh (không có dấu vết hoạt động của con người). Tuy nhiên, có sự thay đổi khá rõ ràng trong tổ hợp di vật và thành phần động vật từ giai đoạn Cánh Tân muộn đến đầu giai đoạn Toàn Tân.

Niên Đại Và Các Phương Pháp Xác Định Khoa Học

Dựa trên các nghiên cứu khoa học đa ngành, Văn hóa Ngườm được xác định có niên đại kéo dài từ khoảng 41.000 đến 10.000 năm trước. Đặc biệt, tầng văn hóa I, nơi chứa đựng những dấu tích sớm nhất của Kỹ nghệ Ngườm, có niên đại khoảng 23.000 năm cách ngày nay. Đây là giai đoạn hậu kỳ của thời đại đồ đá cũ, một thời kỳ vô cùng quan trọng trong quá trình tiến hóa và phát triển của con người tiền sử tại Việt Nam.

Việc xác định niên đại của Văn hóa Ngườm dựa trên nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học tiên tiến, trong đó có phương pháp phân tích đồng vị Carbon-14 (C14) trên các mẫu hữu cơ và phương pháp nghiên cứu so sánh với các di chỉ khảo cổ học khác có niên đại đã được xác định trong khu vực. Một phát hiện thú vị vào đầu năm 2011 là việc các nhà khoa học tìm thấy một chiếc răng voi hóa thạch tại khu vực sông Thần Sa, có niên đại ước tính từ 30.000 – 50.000 năm. Các nhà khảo cổ cho rằng loài voi này có khả năng sống cùng thời với bầy người nguyên thủy, chủ nhân của Văn hóa Ngườm.

Hiện Vật Khảo Cổ Và Đời Sống Của Cư Dân Ngườm

Công Cụ Đá Và Kỹ Thuật Chế Tác Tinh Xảo Của Kỹ Nghệ Ngườm

Kỹ nghệ Ngườm là một trong những đặc trưng quan trọng và độc đáo nhất của Văn hóa Ngườm. Người nguyên thủy thời kỳ này đã thể hiện sự khéo léo và hiểu biết sâu sắc về nguyên liệu khi biết chọn lựa những viên đá cuội từ sông, suối có góc cạnh phù hợp và hạt đá mịn để tước thành những mảnh đá có kích cỡ trung bình khoảng 5cm. Sau đó, họ tiếp tục tu chỉnh những mảnh tước này để tạo thành các công cụ có hình dáng đa dạng như mũi nhọn hình lá, hình nửa vỏ trùng trục (một loại sò nước ngọt) hoặc hình tam giác.

Những công cụ được làm từ mảnh tước đá này chủ yếu được sử dụng vào các loại hình lao động nhẹ nhàng và tinh tế hơn như cắt, khứa, nạo, cạo, dùi, đâm. Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ còn phát hiện một tỷ lệ nhỏ hơn các công cụ được làm từ hạch cuội (phần lõi đá còn lại sau khi tước mảnh), có hình dáng không ổn định và kích thước lớn hơn. Những công cụ này có lẽ được dùng trong các hoạt động lao động nặng nhọc hơn như chặt, đẽo gỗ hoặc xương.

Đặc biệt, trong lần khai quật thứ 5 mới đây vào đầu năm 2024, các nhà khoa học đã phát hiện ra một bằng chứng vô cùng quan trọng: sự tồn tại của các hạch đá được chuẩn bị diện ghè (bề mặt để tác động lực) một cách rất chỉn chu và có chủ đích. Đây là lần đầu tiên kỹ thuật này được phát hiện tại Mái đá Ngườm và cũng là di tích đầu tiên thuộc thời đại đá cũ ở Việt Nam ghi nhận được các phương pháp và kỹ thuật chế tác đá đặc sắc và phức tạp đến như vậy, cho thấy trình độ tư duy và kỹ thuật của người Ngườm đã đạt đến một mức độ cao.

Dấu Tích Sinh Hoạt Và Môi Trường Sống Cổ Xưa

Ngoài các công cụ đá, các cuộc khai quật tại Mái đá Ngườm còn phát hiện nhiều dấu tích sinh hoạt phong phú của cư dân tiền sử. Trong lần khai quật năm 2024, các nhà khoa học đã tìm thấy di cốt động vật, các loại hạt quả và một số lượng khiêm tốn các loài nhuyễn thể (ốc, sò) sống trên cạn và dưới nước. Đặc biệt, họ còn phát hiện ra những mảnh xương động vật bị cháy, đây là một bằng chứng trực tiếp cho thấy cư dân cổ tại Mái đá Ngườm đã biết cách kiểm soát và sử dụng lửa trong đời sống hàng ngày, có thể là để sưởi ấm, nấu nướng hoặc xua đuổi thú dữ.

Những phát hiện này cho thấy cư dân Văn hóa Ngườm đã có một chiến lược sinh tồn linh hoạt, biết khai thác một cách đa dạng các nguồn tài nguyên sẵn có trong môi trường sống của họ. Họ không chỉ săn bắt động vật, hái lượm các loại thực vật mà còn khai thác các loài thủy sinh. Họ sống trong một môi trường sinh thái phong phú, với sự đa dạng của các loài động thực vật, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tồn tại và phát triển lâu dài của nền văn hóa này.

Ý Nghĩa Lịch Sử Và Giá Trị Di Sản Văn Hóa Ngườm

Vị Trí Trong Tiến Trình Lịch Sử Văn Hóa Việt Nam

Mối Quan Hệ Tương Tác Với Các Nền Văn Hóa Khác

Văn hóa Ngườm có mối quan hệ chặt chẽ và mang tính kế thừa với nhiều nền văn hóa tiền sử khác trên lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt là với Văn hóa Bắc Sơn và Văn hóa Hòa Bình. Trong tầng văn hóa III (lớp trên cùng) ở Mái đá Ngườm, các nhà khai quật đã phát hiện sự hiện diện của những công cụ mang đặc trưng của phức hợp văn hóa Hòa Bình – Bắc Sơn, cho thấy một sự tiếp nối và phát triển giữa các nền văn hóa này.

Theo nhận định của nhà khảo cổ học Trình Năng Chung, kỹ thuật chế tác mảnh tước ở Ngườm đã phát triển mạnh mẽ và tiếp tục tồn tại, được kế thừa trong đời sống của cư dân thuộc các thế hệ sau, những người sinh sống trong môi trường sơn khối đá vôi đặc trưng của vùng Bắc Sơn. Có thể nói rằng, kỹ thuật tách mảnh, bổ cuội – những loại hình công cụ điển hình của Văn hóa Bắc Sơn – đã có những mầm mống và được manh nha từ chính Kỹ nghệ Ngườm.

Điều này cho thấy Văn hóa Ngườm đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong chuỗi phát triển liên tục và mạch lạc của các nền văn hóa tiền sử Việt Nam, từ giai đoạn cuối của thời kỳ đá cũ, qua thời kỳ đá mới, và cuối cùng là sự hình thành của thời kỳ đồng thau với đỉnh cao là nền văn minh Đông Sơn rực rỡ.

Đóng Góp To Lớn Vào Nghiên Cứu Tiền Sử Việt Nam

Văn hóa Ngườm có những đóng góp to lớn và không thể thay thế vào việc nghiên cứu và làm sáng tỏ bức tranh tiền sử Việt Nam. Đây là một trong những nền văn hóa có niên đại sớm nhất được phát hiện trên lãnh thổ Việt Nam, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình tiến hóa, sự thích nghi và phát triển của con người tiền sử tại khu vực địa lý đặc biệt này.

Những phát hiện tại Mái đá Ngườm đã cung cấp những bằng chứng khoa học quan trọng về sự hiện diện sớm của người hiện đại (Homo sapiens) tại Việt Nam, góp phần làm rõ nguồn gốc và quá trình phát triển của các dân tộc Việt Nam từ thời kỳ nguyên thủy xa xôi.

Ngoài ra, việc phát hiện và nghiên cứu sâu rộng về Văn hóa Ngườm, đặc biệt là việc định danh “Kỹ nghệ Ngườm,” còn góp phần khẳng định vị thế của ngành khảo cổ học Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là lần đầu tiên một kỹ nghệ khảo cổ học mới, mang tính đặc trưng và có hệ thống, được xác lập và mang tên một địa danh của Việt Nam.

Giá Trị Khoa Học Và Tầm Vóc Văn Hóa

Vai Trò Đối Với Khảo Cổ Học Khu Vực Đông Nam Á

Văn hóa Ngườm không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với nghiên cứu tiền sử Việt Nam mà còn có tầm vóc quan trọng đối với cả khu vực Đông Nam Á. Những công cụ mũi nhọn, công cụ nạo và kỹ thuật gia công lần thứ hai (retouching) được tìm thấy tại Mái đá Ngườm có nhiều nét tương đồng với những công cụ và kỹ thuật chế tác điển hình của văn hóa Mousterian (Mút-xchi-ê) ở châu Âu – một nền văn hóa tiêu biểu cho thời đại trung kỳ đồ đá cũ thế giới. Sự tương đồng này gợi mở những hướng nghiên cứu về sự giao lưu, lan tỏa văn hóa hoặc những con đường phát triển song song của loài người ở các khu vực khác nhau trên thế giới.

Đến nay, Mái đá Ngườm cũng là địa điểm mái đá, hang động duy nhất ở Việt Nam phát hiện được các bằng chứng rõ ràng và hệ thống về quá trình cư trú, chế tác và sử dụng các công cụ đá có niên đại sớm nhất. Phát hiện này cung cấp những nhận thức mới, vô cùng quan trọng đối với việc nghiên cứu quá trình tiến hóa của các phương pháp và kỹ thuật chế tác đá trong thời đại đá cũ ở Việt Nam nói riêng và ở khu vực Đông Nam Á nói chung.

Công Tác Bảo Tồn Và Nỗ Lực Phát Huy Giá Trị Di Sản

Nhận thức sâu sắc được tầm quan trọng và giá trị đặc biệt của Văn hóa Ngườm, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nền văn hóa này. Mái đá Ngườm đã được xếp hạng là di tích cấp quốc gia và hiện đang được đề xuất để xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, nhằm tăng cường hơn nữa công tác bảo vệ, nghiên cứu và phát huy giá trị của di tích quý giá này.

Các hiện vật khảo cổ được tìm thấy tại Mái đá Ngườm hiện đang được bảo quản cẩn thận và trưng bày tại các bảo tàng, giúp công chúng có cơ hội tiếp cận và hiểu rõ hơn về giá trị của Văn hóa Ngườm cũng như lịch sử tiền sử phong phú của Việt Nam. Đồng thời, các hoạt động nghiên cứu khoa học về nền văn hóa này vẫn tiếp tục được thực hiện một cách bài bản, với sự tham gia của nhiều nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Văn hóa Ngườm không chỉ có ý nghĩa đối với lịch sử và văn hóa mà còn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, tạo điều kiện cho cộng đồng địa phương nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc độc đáo của mình.

Di Tích Khảo Cổ Học Và Công Tác Bảo Tồn Hiện Nay

Hiện Trạng Và Giá Trị Của Các Di Tích Chính

Mái Đá Ngườm Và Các Di Tích Vệ Tinh Lân Cận

Mái đá Ngườm là di tích trung tâm và quan trọng bậc nhất của khu di chỉ khảo cổ học Thần Sa. Như đã mô tả, đây là một mái đá tự nhiên có quy mô lớn, với chiều cao khoảng 30m và chiều rộng khoảng 60m. Cửa hang của mái đá này nằm ở hướng Bắc, tạo thành một không gian rộng lớn, thoáng đãng và kín đáo, rất thuận lợi cho việc cư trú lâu dài của người tiền sử. Di tích này nằm trên sườn của dãy núi Ngườm, thuộc địa phận bản Kim Sơn, xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên.

Ngoài Mái đá Ngườm, khu vực xã Thần Sa còn có nhiều di tích khảo cổ học khác có liên quan mật thiết đến Văn hóa Ngườm, như hang Miệng Hổ (Phiêng Tung), hang Nà Khù. Bên cạnh đó, dấu tích của kỹ nghệ tương tự cũng được tìm thấy ở các địa điểm khác thuộc các tỉnh lân cận như Nà Coóc ở xã Yên Đĩnh (huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn), Hang Dơi ở xã Vũ Lễ (huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn), Bó Lấm ở xã Bằng Hữu (huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn), Lạng Nắc và Nà Nông ở xã Mai Sao (huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn). Tất cả những di tích này cùng với Mái đá Ngườm tạo thành một hệ thống di sản khảo cổ học vô cùng quý giá, góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa đồ sộ của Việt Nam.

Công Tác Bảo Tồn Và Định Hướng Phát Triển Bền Vững

Mái đá Ngườm hiện đã được Nhà nước công nhận là di tích cấp quốc gia và đang trong quá trình được đề xuất để xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Công tác bảo tồn di tích luôn được các cơ quan chức năng đặc biệt quan tâm, với nhiều dự án nghiên cứu và khai quật khảo cổ học được triển khai một cách bài bản, khoa học, tuân thủ đúng các quy trình và luật định của Nhà nước.

Vào năm 2024, Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp với Viện Khảo cổ học tiếp tục tổ chức một đợt khai quật tại Mái đá Ngườm trên diện tích 6m², do Tiến sĩ Phạm Thanh Sơn, một nghiên cứu viên giàu kinh nghiệm của Viện Khảo cổ học, chủ trì. Công tác khai quật được tiến hành một cách nghiêm túc, thận trọng, với mục tiêu thu thập thêm thông tin, làm rõ các vấn đề khoa học còn bỏ ngỏ, và góp phần nâng cao giá trị khoa học cũng như văn hóa của di tích.

Bên cạnh các hoạt động nghiên cứu và bảo tồn, việc phát triển du lịch văn hóa tại khu vực di tích Mái đá Ngườm cũng đang được chú trọng. Mục tiêu là quảng bá một cách hiệu quả giá trị của Văn hóa Ngườm đến với đông đảo công chúng trong và ngoài nước. Điều này không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa một cách bền vững mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương, đặc biệt là cộng đồng dân cư sinh sống quanh khu vực di tích.

Kết Luận

Văn hóa Ngườm, với trung tâm là Mái đá Ngườm, là một di sản khảo cổ học vô cùng quý giá của Việt Nam, mang trong mình những giá trị lịch sử và văn hóa to lớn. Với niên đại kéo dài từ khoảng 41.000 đến 10.000 năm trước, những phát hiện tại đây đã cung cấp những bằng chứng khoa học không thể chối cãi về sự hiện diện sớm và sự phát triển liên tục của con người tiền sử trên lãnh thổ Việt Nam, góp phần làm sáng tỏ bức tranh phức tạp và kỳ vĩ về quá trình phát triển văn hóa của dân tộc Việt Nam từ thuở hồng hoang.

“Kỹ nghệ Ngườm,” với kỹ thuật chế tác công cụ đá độc đáo và tinh xảo, đã trở thành một đóng góp quan trọng và mang dấu ấn riêng của Việt Nam vào kho tàng văn hóa chung của nhân loại. Đồng thời, mối quan hệ tương tác và kế thừa giữa Văn hóa Ngườm với các nền văn hóa tiền sử khác như Bắc Sơn, Hòa Bình cũng cho thấy một dòng chảy văn hóa liên tục và mạnh mẽ trên đất Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Văn hóa Ngườm không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với khoa học và lịch sử mà còn góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về cội nguồn và bản sắc văn hóa dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay, những di sản văn hóa tiền sử như Văn hóa Ngườm càng trở nên quý giá và cần được trân trọng, gìn giữ cho các thế hệ mai sau, như một niềm tự hào và là nguồn cảm hứng bất tận.

Câu Hỏi Thường Gặp

Văn Hóa Ngườm Có Niên Đại Bao Nhiêu Và Vì Sao Nó Quan Trọng?

Niên đại: Khoảng 41.000 đến 10.000 năm trước (hậu kỳ đá cũ).
Tầm quan trọng:
1. Sớm nhất Việt Nam: Bằng chứng về sự hiện diện rất sớm của người tiền sử.
2. Kỹ nghệ Ngườm độc đáo: Đánh dấu sự phát triển kỹ thuật chế tác công cụ đá, làm rõ quá trình tiến hóa.
3. Mắt xích văn hóa: Kết nối các nền văn hóa tiền sử Việt Nam, từ đá cũ đến đá mới và kim khí.
4. Liên hệ quốc tế: Công cụ tương đồng văn hóa Mousterian, khẳng định vị thế Việt Nam trong bản đồ tiền sử thế giới.

Giáo Sư Hà Văn Tấn Đã Đóng Góp Gì Cho Việc Nghiên Cứu Văn Hóa Ngườm?

Giáo sư Hà Văn Tấn có những đóng góp then chốt:

Đặt tên “Kỹ nghệ Ngườm”: Xác lập một kỹ nghệ chế tác đá đặc trưng, là đóng góp lớn của khảo cổ học Việt Nam.
Nghiên cứu địa tầng: Phân tích địa tầng văn hóa tại Mái đá Ngườm, làm rõ đặc trưng, niên đại và mối quan hệ với các văn hóa khác.
Khẳng định giá trị khoa học: Qua các công trình nghiên cứu, làm nổi bật giá trị lịch sử của Văn hóa Ngườm, chứng minh sự liên tục phát triển văn hóa trên đất Việt.

Có Thể Tham Quan Di Tích Mái Đá Ngườm Ở Đâu?

Địa điểm: Sườn dãy núi Ngườm, bản Kim Sơn, xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên.
Di chuyển: Từ TP. Thái Nguyên đi về hướng Đông Bắc khoảng 40km đến huyện Võ Nhai, rồi theo đường về xã Thần Sa, đến bản Kim Sơn.
Tham quan hiện vật: Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên và một số bảo tàng khảo cổ học khác.
Thời điểm lý tưởng: Mùa khô (tháng 10 – tháng 4 năm sau).

Những Hiện Vật Khảo Cổ Nào Đặc Trưng Của Văn Hóa Ngườm?

Các hiện vật đặc trưng bao gồm:

Công cụ mảnh tước: Phổ biến nhất, từ đá cuội (kích thước ~5cm), dùng để cắt, khứa, nạo, cạo, dùi, đâm.
Công cụ mũi nhọn: Hình lá, hình nửa vỏ trùng trục, hình tam giác, chế tác từ mảnh tước.
Công cụ hạch cuội: Số lượng ít hơn, hình dáng không ổn định, dùng cho lao động nặng (chặt, đẽo).
Hạch đá chuẩn bị diện ghè chỉn chu: Phát hiện năm 2024, cho thấy kỹ thuật chế tác đá đặc sắc.
Dấu tích sinh hoạt: Di cốt động vật, hạt quả, nhuyễn thể, xương động vật cháy (bằng chứng dùng lửa), răng voi hóa thạch (30.000 – 50.000 năm BP).

Văn Hóa Ngườm Có Mối Quan Hệ Như Thế Nào Với Văn Hóa Bắc Sơn?

Văn hóa Ngườm và Bắc Sơn có mối quan hệ kế thừa và phát triển:

Ngườm có trước và ảnh hưởng đến Bắc Sơn: Tầng văn hóa III ở Mái đá Ngườm có công cụ Hòa Bình – Bắc Sơn, cho thấy sự tiếp nối.
Kỹ thuật mảnh tước Ngườm được kế thừa ở Bắc Sơn: Kỹ thuật tách mảnh, bổ cuội (điển hình của Bắc Sơn) đã manh nha từ Kỹ nghệ Ngườm.
Khác biệt do môi trường và nguyên liệu: Người Bắc Sơn ở vùng đá vôi, nguyên liệu đá khan hiếm và xấu hơn, dẫn đến sự điều chỉnh kỹ thuật.
Bắc Sơn phát triển kỹ thuật mài: Văn hóa Bắc Sơn có rìu mài lưỡi (cách mạng kỹ thuật do nhu cầu kinh tế sản xuất sơ khởi), điều mà Ngườm chưa có.